Zakłady ceramiczne stanowią istotny element w krajobrazie przemysłowym dzisiejszego województwa lubuskiego. Szczególnym obszarem ich aktywności były obecne powiaty żarski i żagański, gdzie zasoby naturalne w postaci pokładów gliny pozwalały na produkcję ceramiki. Wraz z przekształceniami społeczno-gospodarczymi i rozkwitem przemysłu w 2 poł. XIX w, w rejonie powstawały fabryki produkujące szeroko pojętą ceramikę budowlaną. Prawdziwy rozkwit przeżywały na początku XX w., co owocowało również mnogością realizacji obiektów architektury, których głównym walorem były dekoracje plastyczne i detal architektoniczny produkowany w miejscowych zakładach ceramicznych.

W Mirostowicach Dolnych, Jankowie Żagańskiej, Gozdnicy, Lubsku, Jasieniu czy Witoszynie Dolnym przemysł ceramiczny decydował o kierunku rozwoju miejscowości, w której zakłady miały swoją siedzibę, wpływał na układ przestrzenny, zmieniał panoramę, ale również kształtował architekturę tego terenu. Zakłady produkujące cegły, dachówki, kształtki ceramiczne, detale architektoniczne stymulowały okoliczne budownictwo w zakresie stosowanych materiałów i form, odpowiadając na panujące w architekturze trendy.

Zainteresowanie niezwykle bogatymi realizacjami związanymi z działalnością zakładów ceramicznych zwraca uwagę na wartości kulturowe obiektów architektury, jak również przemysłowych enklaw produkcji ceramiki budowlanej. Zakłady ceramiczne stanowią cenny element zabytkowy w krajobrazie kulturowym miejscowości, przedstawiający istotne wartości historyczne, artystyczne oraz naukowe. Dzieła sztuki budowlanej przywołujące procesy technologiczne realizowane w fabryce, jak również asortyment produkowanych wyrobów ceramicznych stanowią świadectwa minionej epoki, których zachowanie leży w interesie społecznym.

Karolina Idryjan

inspektor ochrony zabytków

w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Zielonej Górze